Kada vam neko počne graditi zgradu ispred prozora, prvo što se zapitate jeste da li možete nešto uraditi po tom pitanju. U jednom predmetu Evropskog suda za ljudska prava vlasnica stana iz Beograda se borila upravo protiv velikih građevinskih investitora, a u ovom tekstu ćemo vidjeti kako je postupak završen.
Priča počinje 2002. godine, kada je aplikantica kupila garsonjeru u prizemlju jedne zgrade, a svi prozori tog stana su okrenuti u istom pravcu. Godinu dana kasnije, kada su stanari te zgrade dobili informacije da se planira izgradnja zgrade pored njihove zgrade, aplikantica se obratila opštinskom Odjeljenju za urbanizam, te ih je obavijestila da će nova zgrada onemogućiti dotok svjetlosti i vazduha u stanove njene zgrade.
Inspektorat je na ove navode odgovorio da mu je poznato da bi nova zgrada mogla negativno uticati na kvalitet života aplikantice i drugih stanara i da je ukazao vlastima da prilikom izdavanja građevinske dozvole uzmu to u obzir.
Međutim, investitor je dobio građevinsku dozvolu i počeo je gradnju. Aplikantica se obraćala investitoru, inspekciji i drugim institucijama, te ih pozivala da se uzme u obzir šteta koja može nastati njenom stanu zbog nove gradnje.
Gradski inspektorat je u međuvremenu utvrdio da postoji nesaglasnost projekta nove zgrade sa urbanističkim planom i naredio je da Grad Beograd ponovo provjeri dokumentaciju, naročito u dijelu koji se odnosi na udaljenost nove zgrade u odnosu na ostale zgrade.
Ipak, zgrada je sagrađena i to na udaljenosti manjoj od 2 metra od prozora aplikantice.
Aplikantica zbog toga pokreće sudski postupak protiv Grada Beograda i investitora, a vještaci utvrđuju da je njen stan pretvoren u podrum i da se knjige ne mogu čitati bez vještačkog osvjetljenja, te da je vrijednost stana umanjena za 20%. Vještaci takođe utvrđuju da je udaljenost manja od one koja je predviđena relevantnim planovima i propisima.
Niži sudovi različito odlučuju, a Vrhovni kasacioni sud na kraju odbija tužbeni zahtjev, navodeći da je građeno u skladu sa dozvolom, da aplikantica nije pretrpjela značajnu štetu u pogledu umanjenja vrijednosti stana, niti je taj stan nemoguće prodati.
Aplikantica je zatim izjavila aplikaciju Evropskom sudu za ljudska prava, gdje je ponovila da joj je stan pretvoren u podrum, da nema prirodne svjetlosti i normalnog protoka vazduha i da joj je to uticalo na psihičko i fizičko zdravlje jer je po zanimanju bibliotekar, te voli čitati, a i sama piše knjige.
Sa druge strane, država Srbija je zastupala stav da je zgrada izgrađena u skladu sa dozvolom, a da je aplikantica mogla povećati dotok prirodne svjetlost korištenjem ogledala i premještanjem namještaja.
Šta je rekao sud?
Sud je prvo naveo da je aplikantica, zajedno sa drugim stanarima, još prije početka gradnje obavještavala investitora, Grad Beograd i inspektorat o tome da će im nova zgrada značajno umanjiti vrijednost stanova i kvalitet života, ali da to nije imalo efekta.
Sud takođe navodi da domaći sudovi nisu uzeli u obzir uticaj blizine nove zgrade na kvalitet života aplikantice, a naročito imajući u vidu da je ona starija osoba i da puno čita, što značajnije utiče na njen život.
Zbog toga Evropski sud smatra da domaći sudovi nisu posvetili dovoljno pažnje nalazima vještaka da je njen stan u suštini pretvoren u podrum i da zbog svega postoji kršenje člana 8 Evropske konvencije.
Drugo pitanje je umanjenje vrijednosti stana.
Evropski sud navodi da su domaći sudovi utvrdili da predmetni stan manje vrijedi zbog nove zgrade, ali da je Vrhovni kasacioni sud na kraju utvrdio da je ta zgrada izgrađena u skladu sa dozvolama i da nema mjesta naknadi štete.
Međutim, čak i ako je zgrada izgrađena u skladu sa dozvolama, utvrđeno je da je došlo do značajnog smanjenja vrijednosti (20%). Pored toga, inspektorat i vještaci su utvrdili da je bilo određenih odstupanja u samim dozvolama.
Sud zbog toga smatra da, ako dođe do grešaka vlasti, teret tih grešaka treba snositi sama država, a ne pojedinac. U konkretnom slučaju vlasti nisu ispravile greške na koje je ukazivao inspektorat.
Evropski sud takođe navodi da je u ranijoj praksi Vrhovni sud utvrđivao da može postojati pravo na naknadu štete i kada je zgrada izgrađena u skladu sa dozvolama ako postoji ozbiljna šteta, a da ovdje, gdje postoji šteta, istu nije dosudio.
Zbog svega navedenog, a naročito zbog nepravilnosti kod izdavanja građevinskih dozvola, došlo je do izgradnje zgrade koja uveliko narušava kvalitet života aplikantice, pa je sud utvrdio i povredu prava na imovinu iz odredbe člana 1 Protokola 1 Evropske konvencije.
Na kraju, sud je na ime materijalne štete zbog umanjenja vrijednosti stana dosudio 7000 EUR, sa zakonskom zateznom kamatom. Zatim, na ime nematerijalne štete, jer se aplikantica osjećala bespomoćno i frustrirano zbog povrede prava, iznos od 6000 EUR i, na ime troškova zastupanja, 5685 EUR, a sve ovo snosi država Srbija.
Iz ove odluke se može zaključiti da, čak i ako se zgrada izgradi u skladu sa dozvolama, to ne znači da nekome nije prouzrokovana šteta i da nema pravo na naknadu štete. Iako je aplikantica 20 godina vodila postupak, ovakve odluke bi mogle imati uticaja na buduće odluke domaćih sudova.
Odluka dostupna na OVOM LINKU.
Miloš Krčmar, diplomirani pravnik
